Η Ζωρζ Σαρή (πραγματικό όνομα Γεωργία Σαρηβαξεβάνη) Αθήνα, 22 Αυγούστου 1925 – Αθήνα, 9 Ιουνίου 2012) ήταν ηθοποιός και συγγραφέας, κυρίως παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1925. Η μητέρα της ήταν Γαλλίδα από τη Σενεγάλη και ο πατέρας της από το Αϊβαλί. Τα παιδικά της χρόνια τα έζησε στην Ελλάδα, όπου τελείωσε το δημοτικό και το γυμνάσιο. Πριν ολοκληρώσει τις εγκύκλιες σπουδές της, άρχισε ο πόλεμος του 1940. Άρχισε από πολύ μικρή να ασχολείται με το θέατρο, με δάσκαλο τον Βασίλη Ρώτα.
Κατοχή
Στα χρόνια της Κατοχής, και αφού τελείωσε το σχολείο, άρχισε να παρακολουθεί μαθήματα υποκριτικής στη Δραματική Σχολή του Δημήτρη Ροντήρη. Τα χρόνια αυτά απέκτησε πολλές εμπειρίες, οι οποίες αποτέλεσαν αργότερα βασικό θέμα ορισμένων βιβλίων της αλλά και συνεισέφεραν στην σταδιοδρομία της ως ηθοποιού του κινηματογράφου και της τηλεόρασης.
Στη διάρκεια του πολέμου η Ζωρζ Σαρή συμμετείχε στην Αντίσταση και στην ΕΠΟΝ. Περιγράφοντας εκείνα τα χρόνια η ίδια λέει: «Τα χρόνια της Κατοχής ήταν χρόνια χαράς και ελευθερίας». «Από δυστυχισμένοι γίναμε ευτυχισμένοι. Και αυτό γιατί διαλέξαμε το δρόμο της ζωής και ας υπήρχε θάνατος μέσα. Θρηνούσαμε και χαιρόμασταν όλοι μαζί. Δε φοβόμασταν όμως. Υπήρχε ένας στόχος, η απελευθέρωση».
Εξορία
Ενάμιση μήνα μετα την αποχώρηση των Γερμανών ξέσπασαν τα Δεκεμβριανά, κατά τη διάρκεια των οποίων, στις 12 Δεκεμβρίου, η Ζωρζ Σαρή πληγώθηκε στο χέρι και στο πόδι από οβίδα στο λύκειο της Φωκίωνος Νέγρη, και νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο «Αγία Όλγα». Αργότερα, το 1947, αναγκάστηκε να φύγει εξόριστη για το Παρίσι. Εκεί δούλεψε σε διάφορες δουλειές, ενώ συγχρόνως φοιτούσε στη σχολή υποκριτικής του Σαρλ Ντιλέν. Στο Παρίσι γνώρισε σημαντικούς ανθρώπους, όπως ο Κώστας Αξελός, η Μελίνα Μερκούρη, ο Άδωνις Κύρου, ο Μαρσέλ Μαρσώ και πολλοί άλλοι. Εκείνα τα χρόνια συνάντησε και τον Αιγυπτιώτη χειρουργό Μαρσέλ Καρακώστα, με τον οποίο παντρεύτηκε και έκαναν δύο παιδιά.
Δικτατορία
Το 1962 επέστρεψε στην Ελλάδα και άρχισε να εμφανίζεται στο θέατρο και τον κινηματογράφο δίπλα σε γνωστά ονόματα ηθοποιών. Η περίοδος αυτή διήρκεσε μέχρι την εποχή της Δικτατορίας, όταν η Ζωρζ Σαρή και ορισμένοι φίλοι της ηθοποιοί αποφάσισαν να κάνουν παθητική αντίσταση και να μην ξαναπαίξουν στο θέατρο. «Δε φανταζόμασταν ότι θα κρατούσε τόσα χρόνια η Δικτατορία… Λέγαμε επτά μήνες, όχι επτά χρόνια!». Το καλοκαίρι εκείνο, στερημένη από κάποια μορφή έκφρασης, άρχισε να γράφει το πρώτο της μυθιστόρημα. Ο Θησαυρός της Βαγίας ξεκίνησε σαν παιχνίδι με τα παιδιά που είχε γύρω της, όπως ομολογεί και η ίδια. Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1969 και είχε μεγάλη επιτυχία, ενώ αργότερα μεταφέρθηκε και στην τηλεόραση.
Συγγραφή
Το γεγονός αυτό στάθηκε καθοριστικό για τη Ζωρζ Σαρή, αφού από τότε αποφάσισε να στραφεί στο γράψιμο. Την προσωπική αυτή επιλογή δικαιολογεί η ίδια σε μια συνέντευξή της: «Στο γράψιμο βρήκα ό,τι δεν μπορούσα να βρω στο θέατρο, ίσως γιατί δεν ήμουν πρωταγωνίστρια και ίσως γιατί δεν ήμουν σε θέση να διαλέξω τους ρόλους που ο θιασάρχης ή ο σκηνοθέτης διάλεγαν για μένα. Τώρα φέρω ακέραιη την ευθύνη των βιβλίων μου. Κάνω αυτό που θέλω, αυτό που μπορώ».
Ωστόσο, η Ζωρζ Σαρή δεν έμεινε μόνο στη συγγραφή βιβλίων παιδικής λογοτεχνίας. Προσπάθησε με κάθε τρόπο να διαδώσει το παιδικό βιβλίο και να κρατήσει ζωντανή και άμεση επαφή με το κοινό της. Έτσι άρχισε να πηγαίνει σε σχολεία σε όλη την Ελλάδα και να κάνει ομιλίες. Κατά καιρούς, μέσα από κάποια άρθρα της και με τη συμμετοχή της σε λογοτεχνικές συζητήσεις, έλαβε ενεργό μέρος σε θέματα που αφορούσαν την παιδική λογοτεχνία, όπως τα κόμικς, η θεματολογία του παιδικού βιβλίου και η θέση της γυναίκας σε αυτό.
Συναρπαστικό είναι πως πολλά από τα βιβλία της αφορούν και απο ένα διαφορετικό μέρος της ζωής της. Η φιλία της με την Άλκη Ζέη οδήγησε στην από κοινού συγγραφή του βιβλίου Ε.Π.
Το έργο της Ζωρζ Σαρή
Η Ζωρζ Σαρή, από το 1969 που πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα με το Θησαυρό της Βαγίας μέχρι σήμερα, έχει γράψει είκοσι μυθιστορήματα, μία νουβέλα, τέσσερα θεατρικά παιδικά έργα και εννιά βιβλία για μικρά παιδιά. Επίσης, στο ενεργητικό της έχει δεκατέσσερις μεταφράσεις μυθιστορημάτων από τα γαλλικά. Όλα τα βιβλία της έχουν κάνει αρκετές επανεκδόσεις και μερικά από αυτά έχουν βραβευτεί. Το 1994 η Νινέτ βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου, καθώς επίσης και από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (το βραβείο μοιράστηκε με τη Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου). Αργότερα, το 1999 ο Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου τής έδωσε ακόμη ένα βραβείο για το Χορό της ζωής. Το 1988 Τα Χέγια προτάθηκαν για το βραβείο Άντερσεν.
Πολυγραφότατη και πολυδιαβασμένη, ξεχωρίζει για τα θέματα που επιλέγει, για τους ανθρώπινους ήρωες της, που ζουν καθημερινά και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα της ζωής, για το απλό της ύφος, την απομάκρυνσή της από απλές και κλασικές αφηγηματικές τεχνικές, για την άμεση και μη διδακτική προσέγγιση και παρουσίαση του παιδιού μέσα από τα έργα της και για τη σφαιρική της όραση γύρω από το σύγχρονο παιδί. Αυτό που χαρακτηρίζει το σύνολο του έργου της είναι το βιωματικό γράψιμο και η ανάγκη της να εκφραστεί μέσα από αυτό. Μια ανάγκη που, όπως η ίδια ομολογεί, βοηθά τον συγγραφέα να σώσει τον εαυτό του: «Οι συγγραφείς γράφουν πριν απ’ όλα για τον εαυτό τους, για να εκφραστούν οι ίδιοι πριν απ’ όλα, για να σωθούν». Με το συγκεκριμένο τρόπο η Ζωρζ Σαρή μπορεί να «ζει» σε διαφορετικές καταστάσεις και εποχές και να τις αναπλάθει με μεγάλη πειστικότητα. Τα έργα της αποκτούν ζωντάνια και ρεαλιστική υπόσταση, ενώ οι αναγνώστες της «νιώθουν» ως δικό τους βίωμα αυτό που η συγγραφέας τούς έχει τόσο πειστικά μεταφέρει.
Το βιωματικό γράψιμο, ωστόσο, το οποίο έχει και η ίδια πολλές φορές παραδεχτεί, δεν αποκλείει τη δημιουργική φαντασία και τα μυθοπλαστικά στοιχεία, τα οποία ενυπάρχουν σε όλα τα έργα της. Στα βιβλία της «πλέκεται ο μύθος με την ιστορία» και έτσι χτίζεται το μυθιστόρημα στοιχεία.
Εκδοτικοί Οίκοι απ’ τους οποίους εκδόθηκαν τα βιβλία της Σαρή Ο θησαυρός της Βαγίας (1969 – 1991 Εκδόσεις Κέδρος, 1992 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Το ψέμα (1970 Εκδόσεις Περγαμηνή, 1971 – 1991 Εκδόσεις Κέδρος, 1992 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Όταν ο ήλιος… (1971 – 1991 Εκδόσεις Κέδρος, 1992 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Το γαϊτανάκι (1973 – 1991 Εκδόσεις Κέδρος, 1992 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Κόκκινη κλωστή δεμένη (1974 – 1991 Εκδόσεις Κέδρος, 1992 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Τα γενέθλια (1977 – 1991 Εκδόσεις Κέδρος, 1992 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Τα στενά παπούτσια (1979 – 1991 Εκδόσεις Κέδρος, 1992 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Η σοφή μας η δασκάλα (1982 – 1991 Εκδόσεις Κέδρος, 1992 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Οι νικητές (1983 – 1991 Εκδόσεις Κέδρος, 1992 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Η κυρά Κλοκλό(1986 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη
- Τα Χέγια (1987 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Το τρακ (θεατρικό) (1988 – σήεμρα Εκδόσεις Πατάκη)
- Η αντιπαροχή (νουβέλα) (1989 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Το παραράδιασμα (1989 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Κρίμα κι άδικο (1990 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Νινέτ (1993 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Ο Αρλεκίνος κι η πολυλογού (1993 – Εκδόσεις Δελφίνι 2001 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Ζουμ(1994 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- ΕΠ (με την Άλκη Ζέη) (1995 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Μια αγάπη για δύο (με την Αργυρώ Κοκορέλλη) (1996 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Ο χορός της ζωής (1998 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Σοφία (1998 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Κλειστά χαρτιά (με τη Μελίνα Καρακώστα) (2001 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Ο κύριός μου (2002 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Ο πόλεμος, η Μαρία και το αδέσποτο (2003 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Τότε (2004 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Γράμμα απ’ την Οδησσό (2005 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
- Το προτελευταίο σκαλοπάτι (2009 – σήμερα Εκδόσεις Πατάκη)
Βραβεία
Το 1994 βραβεύτηκε με το Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου για το μυθιστόρημα Νινέτ. Το 1995 και το 1999 βραβεύτηκε από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Το 1988 προτάθηκε για το βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Ως ηθοποιός έχει βραβευτεί το 1960 με το βραβείο Β’ Γυναικείου ρόλου του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
Ήταν επίτιμο μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Συγγραφέων από το 1972 μέχρι και τον θάνατό της. Πέθανε στις 9 Ιουνίου του 2012 σε ηλικία 87 ετών και στις 12 του ίδιου μήνα κηδεύτηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών.
Θεματολογία και κριτική των μυθιστορημάτων παιδικής-εφηβικής λογοτεχνίας της Ζωρζ Σαρή
Ιστορικό-πολιτικό μυθιστόρημα
Τα έργα της Ζωρζ Σαρή αποτέλεσαν σταθμό για τη σύγχρονη παιδική και νεανική λογοτεχνία, καθώς συνέβαλαν στη μεταστροφή της τη δεκαετία του 1970. Η Σαρή, σύμφωνα με την Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, άρχισε να εισάγει στα βιβλία της την πολιτική σκέψη, που παύει να αποτελεί πια προνόμιο μόνο των μεγάλων. Με τα βιβλία της Όταν ο ήλιος…(1971), Κόκκινη κλωστή δεμένη…(1974), Τα γενέθλια (1977), Οι νικητές (1983), Τα χέγια (1987) εισάγει στο χώρο του παιδικού βιβλίου ιστορικά και πολιτικά γεγονότα για τα οποία κανείς δεν είχε μιλήσει μέχρι τότε. Για να το πετύχει αυτό, επιστρατεύει τα προσωπικά της βιώματα και με το εύρημα της πανταχού παρούσας πρωταγωνίστριάς της (η οποία είναι ο εαυτός της) μιλάει για το ιστορικό παρελθόν της χώρας της. Για αυτήν τη συμβολή της στη «στροφή» της παιδικής λογοτεχνίας η Ζωρζ Σαρή δέχτηκε όχι μόνο θετικές, αλλά και αρνητικές κριτικές. Οι ισχυρισμοί ότι μυθιστορήματα που αναφέρονται στο πρόσφατο ιστορικό παρελθόν (π.χ. Τα γενέθλια, Τα χέγια, Οι νικητές), χωρίς να διατηρούν την απαιτούμενη απόσταση ανάμεσα στο συγγραφέα και στο θέμα, δεν είναι ιστορικά αλλά απλώς μαρτυρίες, όπως υποστηρίζει ο Ηρακλής Καλέργης, καθώς και ότι η έντονη παρουσία του παρελθόντος στα έργα της έχει ως αποτέλεσμα τη μη αντικειμενική αντιμετώπιση των πραγμάτων, σύμφωνα με το Γ. Παπακώστα και το διπολισμό (κυρίως στους Νικητές), ο οποίος μετά από σαράντα χρόνια καθίσταται ανεδαφικός (Κυρ. Ντελόπουλος), αποτελούν επικρίσεις, οι οποίες όμως επιδέχονται αμφισβήτηση.
Βιβλιοθέτες
Στο εξελικτικό μυθιστόρημα, όπου η ανάπτυξη του ήρωα συμβαδίζει και επηρεάζεται από τις χρονικές, πολιτικό-ιστορικές και πολιτισμικές συνθήκες που συναντά στην πορεία του, ανήκει η Νινέτ, ένα βιβλίο γραμμένο από τη Ζωρζ Σαρή με πολλή αγάπη για την αδερφή της. Για τη Νινέτ, παρόλο που σύμφωνα με την Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου πρόκειται για «ένα επίτευγμα αφηγηματικής τέχνης και μυθοπλαστικής ευρηματικότητας», ουσιαστικές κριτικές δεν έχουν γραφτεί, πέρα από κάποιες βιβλιοπαρουσιάσεις και αναφορές στο Κρατικό Βραβείο που της απονεμήθηκε.
Κοινωνικό μυθιστόρημα
Πολλά είναι τα έργα της Ζωρζ Σαρή τα οποία ανήκουν στο κοινωνικό-ρεαλιστικό μυθιστόρημα και εντάσσονται στους θεματικούς του κύκλους. Το πρώτο της έργο, Ο Θησαυρός της Βαγίας (1969), είναι ένα μυθιστόρημα περιπέτειας με συνεχείς αναφορές στο παρελθόν, το οποίο αγγίζει κατά κάποιον τρόπο τη θεματική του μυθιστορηματικού αυτού είδους. Σύμφωνα με το Γ. Νεγροπόντη, έχει πλοκή και υπόθεση, αλλά υστερεί σε λογοτεχνικότητα. Πρόκειται για ένα έργο που γράφτηκε με τη μορφή παιχνιδιού, δίνοντας έτσι ζωντάνια στο γραπτό λόγο, και ίσως γι’ αυτό είχε και μεγάλη απήχηση. Αμέσως μετά το Θησαυρό της Βαγίας η Ζωρζ Σαρή γράφει το Ψέμα (1970) και γίνεται μια από τους πρώτους συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα που θίγει κοινωνικά ζητήματα όπως το διαζύγιο. Στη συγγραφική πορεία της Σαρή συναντάμε και άλλα έργα που ανήκουν σε αυτό το είδος. Με το Κρίμα κι άδικο (1990), όπως επισημαίνει η Ελένη Σαραντίτη, πραγματοποιεί «ουσιαστική στροφή εμπνεόμενη από τους ανθρώπους του μόχθου, της αγωνίας, της φτώχειας, της ανάγκης, της ελπίδας, το ζωντανό και ζεστό κύτταρο του λαού μας». Για πρώτη φορά σε έργο της μιλά για το θέμα της μετανάστευσης και δημιουργεί ένα μυθιστόρημα που έχει «πόνο, ανθρωπιά, ελπίδα». Ο χώρος απ’ όπου αντλεί την έμπνευσή της δεν είναι το αστικό περιβάλλον αλλά το χωριό, «με τις ιδιαίτερες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες του, που καθορίζουν την πορεία της ζωής των κατοίκων του». Με το έργο αυτό «η συγγραφέας έμμεσα και πολύ εύστοχα διερευνά τις αιτίες της μετανάστευσης και της φτώχειας του τόπου μας» και προχωρά πολύ βαθιά στο πρόβλημα της μετανάστευσης. Ακολουθεί το Ζουμ (1994), ένα πρωτότυπο μυθιστόρημα με περίπλοκη αφηγηματική τεχνική και αρκετά στοιχεία από την τέχνη του κινηματογράφου. Η φιλία και τα σχολικά χρόνια είναι το θέμα του μυθιστορήματος Ε.Π. (1995). Το Ε.Π. είναι ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα που κεντρικό θέμα έχει τη φιλία της συγγραφέα με τις συμμαθήτριές της και ιδίως με την Άλκη Ζέη. Το έργο αυτό χαρακτηρίζεται από μια παιδική θέαση του κόσμου, πηγαίο χιούμορ, απλό και στέρεο λόγο, καθώς και μια αναφορά στις παιδαγωγικές αντιλήψεις της εποχής στην Ελλάδα, όπου κυριαρχούσε η αυταρχική αγωγή. Με το Μια αγάπη για δύο (1996), το οποίο αποτελεί προϊόν της συνεργασίας της Ζωρζ Σαρή με την Αργυρώ Κοκορέλη, καινοτομεί και πάλι, καθώς, όπως παρατηρεί ο Γ. Παπαδάτος, μόνο στις αρχές της δεκαετίας που διανύουμε παρουσιάστηκαν βιβλία με κεντρικό πυρήνα το ερωτικό στοιχείο στις σχέσεις προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας. Τα τελευταία μέχρι σήμερα (Φεβρουάριος 2004) μυθιστορήματά της είναι Ο χορός της ζωής (1998), Σοφία (1998), Ο Κύριός μου (2002) και Ο πόλεμος, η Μαρία και το αδέσποτο (2003). Το πρώτο είναι αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα. Είναι μια «καλοστημένη ιστορία, ειλικρινής και αρκετά συγκινητική, με στιγμιαίες λάμψεις και χιούμορ». Και σε αυτό το έργο η φιλία και ο έρωτας έχουν βασική θέση.
Ηθογραφικό μυθιστόρημα
Η Ζωρζ Σαρή έχει γράψει συνολικά δύο ηθογραφικά μυθιστορήματα, Τα στενά παπούτσια (1979) και Το παραράδιασμα (1989). Στα Στενά παπούτσια (ένα ακόμη αυτοβιογραφικό βιβλίο) περιγράφεται η πραγματική φιλία και ο τρυφερός έρωτας της Ζωής και του Παναγιώτη, αλλά και οι συνθήκες ζωής της γυναίκας στις αρχές του περασμένου αιώνα στην Ελλάδα. Στο βιβλίο αυτό, όπως χαρακτηριστικά λέει η Ζωή Βαλάση, «ακούγονται φωνές που ήταν κρυμμένες στα άλλα της έργα. Η χαρακτηριστική λαχτάρα για ζωή δραπετεύει από τις αστικές κάμαρες και τους κοινωνικούς προβληματισμούς και αγκαλιάζει με πάθος την ίδια τη φύση. Οι λέξεις έχουν μια ζουμερή παρήχηση και η ατμόσφαιρα είναι φορτισμένη με καλοκαιρινές εικόνες». Η Βίτω Αγγελοπούλου προσθέτει ότι όλοι οι χαρακτήρες που κινούνται μέσα στο μυθιστόρημα διαγράφονται με παραστατικότητα. Είναι το πρώτο μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή που ξεφεύγει από το αστικό πλαίσιο και αυτό ενθουσιάζει τους κριτικούς, γεγονός όμως που δεν τους εμποδίζει να εντοπίσουν και κάποιες αδυναμίες στο έργο. Η Βαλάση, συνεχίζοντας την κριτική της, προσθέτει ότι η χαρά της συγγραφέα κάποιες φορές είναι τόσο δυνατή στο κείμενο, που συνθλίβει την ιστορία, αδικεί την πλοκή και παραβλέπει τη συναισθηματική κορύφωση του αναγνώστη. Την αδυναμία της πλοκής εντοπίζει και η Βίτω Αγγελοπούλου, η οποία όμως επισημαίνει ότι ακόμη και έτσι δε μειώνεται η αξία του έργου. Αρκετά χρόνια μετά η Ζωρζ Σαρή επανέρχεται με ένα ακόμα ηθογραφικό μυθιστόρημα, το οποίο όμως αυτή τη φορά δεν είναι αυτοβιογραφικό και καθόλου νοσταλγικό. Με το Παραράδιασμα αρχικά και με το Κρίμα κι άδικο στη συνέχεια, όπως έχουμε δει, επιτελεί μεγάλη και ουσιαστική στροφή. Η Ελένη Σαραντίτη, αναφερόμενη στο Παραράδιασμα, γράφει πως πρόκειται για ένα δύσκολο και καθόλου ευχάριστο έργο, ένα άρτιο μυθιστόρημα, το πολυτιμότερο ίσως έργο της Ζωρζ Σαρή. Συμπληρώνει ότι είναι ένα βιβλίο έντονων συναισθημάτων, ελκυστικής μορφής και τέλειας έκφρασης. Με το έργο αυτό η συγγραφέας δείχνει ότι έχει γνώση της ψυχοσύνθεσης του ΄Έλληνα και της ζωής στην ενδοχώρα, ενώ εντυπωσιάζει με την άψογη χρήση της γλώσσας, και μάλιστα των τοπικών ιδιολέκτων. Δεν αρκείται μόνο στην περιγραφή της ζωής της εποχής εκείνης, αλλά προβαίνει σε συγκρίσεις μεταξύ παρόντος και παρελθόντος σε ό,τι αφορά τη ζωή της γυναίκας, τη δικαιοσύνη και τις κοινωνικές προκαταλήψεις. Πρόκειται, λοιπόν, όπως φαίνεται από τις κριτικές, για ένα έργο συγγραφικής ωριμότητας, το οποίο δε δείχνει να παρουσιάζει κανένα μειονέκτημα. Ολοκληρώνοντας, θα λέγαμε ότι η Ζωρζ Σαρή προσεγγίζει ένα ευρύτατο πλαίσιο θεμάτων, τα οποία είτε προέρχονται από τις προσωπικές της εμπειρίες είτε από τον άμεσο κοινωνικό της περίγυρο. Και στις δύο περιπτώσεις τα έργα της διακρίνονται για την αμεσότητά τους, μέσα από την οποία αποκαλύπτεται η ίδια η συγγραφέας. Η ίδια, θέλοντας να τονίσει την παρουσία της μέσα σε όλα τα έργα της, λέει χαρακτηριστικά σε μια συνέντευξή της: «Μια μεγάλη συγγραφέας έλεγε πως ό,τι και να γράψω, και το σκύλο μου να βάλω, πάλι μέσα στο σκύλο μου θα ’μαι. Δεν μπορεί ο συγγραφέας να μη βρίσκεται κάπου, άλλοτε φανερά, άλλοτε στα κρυφά, και δεν το παίρνεις είδηση, αλλά κάποια στιγμή, κάποιο λεπτό, ο συγγραφέας θα μιλήσει. Κι όταν βγει, μπορεί, αν είναι άντρας, να γίνει γυναίκα ή να γίνει σκύλος. Λοιπόν, πόσο μάλλον σε κάποιον σαν και μένα που δεν έχει πολλή φαντασία…». Επίσης μαζί με την Αργυρώ Κοκορέλλη έγραψε τον Πρόλογο στο μυθιστόρημα της Ελένης Πριοβόλου Καπετάν Ζωή.
Εργογραφία
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ
1. Ο Θησαυρός της Βαγίας, 1η-31η έκδοση, Αθήνα, Κέδρος, 1969. 32η – 45η έκδ. Αθήνα, Πατάκης, 1992 – 2000. Σελ. 150. ΙSBN: 960-293-679-7
2. Το Ψέμα, 1η έκδοση, Αθήνα, Περγαμηνή, 1970. 2η 37η έκδοση, Αθήνα, Κέδρος, 38η – 60ή Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη, 1992 – 2000 (27η έκδοση 2000) Σελ. 141. ISBN: 960-293-680-0
3. Όταν ο Ήλιος… 1η – 26η έκδοση, Αθήνα, Κέδρος, 1971. 28η – 38η έκδ. Αθήνα, Πατάκης, 1992-2000. Σελ. 264. ISBN: 960-293-677-0
4. Κόκκινη κλωστή δεμένη…, 1η – 12η έκδοση, Αθήνα, Κέδρος, 1974, 13η – 16η έκδ., Αθήνα, Πατάκης, 1992-1993. Σελ. 114. ISBN: 960-293-682-7
5. Τα γενέθλια, 1η – 28η έκδοση, Αθήνα, Κέδρος, 1977. 29η -39η έκδ. Αθήνα, Πατάκης, 1992-2001. Σελ. 248. ISBN: 960-293-681-9
6. Τα στενά παπούτσια, 1η -22η έκδοση, εκδ. Κέδρος, 1979. 23η-35η έκδ., Αθήνα, Πατάκης, 1992-2000 Σελ. 168. ISBN: 960-293-676-2.
7. Οι νικητές, 1η-14η έκδοση, Αθήνα, Κέδρος, 1983. 15η-24η έκδ. Αθήνα, Πατάκης, 1992-1999. Σελ. 188. ISBN: 960-293-678-9
8. Τα Χέγια, Αθήνα, Πατάκης 1987 22η έκδ. 1997. Προτάθηκε για το βραβείο Άντερσεν. 25η έκδ. 2000. Σελ. 193. ISBN: 960-293-273-2.
9. Το παραράδιασμα, Αθήνα, Πατάκης, 1989, 17η έκδ. 2000 Σελ. 208. ISBN: 960-293-477-8.
10. Κρίμα κι άδικο, Αθήνα, Πατάκης, 1990, 16η έκδ. 2001. Σελ. 144. ISBN: 960-293-563-4
11. Nινέτ, Αθήνα, Πατάκης, 1993, 14η έκδ. 1998. ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ. Σελ. 295 ISBN: 960-293-814-5
12. Zoυμ, Αθήνα, Πατάκης, 1994, 7η έκδ. 1997. Σελ. 136. ISBN: 960-360-119-5.
13. Ε.Π., Αθήνα, Πατάκης, 1995, 8η έκδ. 1997. Σελ. 256. ISBN: 960-360-511-5
14. Μια αγάπη για δύο [Ζωρζ Σαρή – Αργυρώ Κοκορέλη], Αθήνα, Πατάκης, 1996, 8η έκδ. 2001. Σελ. 176. ISBN: 960-360-913-7
15. Ο Χόρος της ζωής, Αθήνα, Πατάκης, 1998, 7η έκδ. 1998. ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΥΚΛΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 7η έκδ. 2000 Σελ. 241. ISBN: 960-600-569-0
16. Σοφία, Αθήνα, Πατάκης, 5η έκδ. 2000. Σελ. 138. ISBN: 960-600-774-Χ.
17. Κλειστά Χαρτιά [Ζωρζ Σαρή – Μελίνα Καρακώτις], Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 300. ISBN: 960-16-0051-5.
ΝΟΥΒΕΛΑ
Η αντιπαροχή, Αθήνα, Πατάκης, 1989, 1η – 10η έκδ. Σελ. 68. ISBN: 960-293-400-Χ
ΘΕΑΤΡΟ
Το τρακ, Αθήνα, Πατάκης, 1988, 1η-6η έκδ. Σελ. 143. ISBΝ: 960-293-368-2
ΓΙΑ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ
1. Το γαϊτανάκι, 1η -11η έκδοση, Αθήνα, Κέδρος, 1973, 12η -16η έκδ. Αθήνα, Πατάκης, 1992-2001. Σελ. 40. ISBN: 960-293-683-5
2. Ο Φρίκος ο Κοντορεβυθούλης μου, 1η -4η έκδοση, Αθήνα, Κέδρος, 1980. 5η έκδ., Αθήνα, Πατάκης, 1992-1999. Σελ. 40. ISBN: 960-293-768-8
3. Η σοφή μας η δασκάλα, 1η -3η έκδοση, Αθήνα, Κέδρος, 1982, 4η-8η έκδ., Αθήνα, Πατάκης, 1992-1999. Σελ. 36. ISBN: 960-293-685-1
4. Η κυρία Κλοκλό, [σειρά 8 τίτλων], Αθήνα, Πατάκης, 1986-1987, 1η – 8η έκδ. Σελ. 26 ISBN: 960-293-242-2
5. Ο Τοτός και η Τοτίνα, [σειρά 8 τίτλων], Αθήνα, Πατάκης, 1988 – 1990, 1η – 5η έκδ. Σελ. 26. ISBN: 960-293-345-3
6. Ο Αρλεκίνος, 1η έκδ., Αθήνα, Δελφίνι, 1993, Αθήνα, Πατάκης, 2000. Σελ. 28. ISBN: 960-378-939-9
7. Η Πολυλογού, 1η έκδ., Αθήνα, Δελφίνι, 1993. Αθήνα, Πατάκης, 2000. Σελ. 28. ISBN: 960-600-921-1
Μεταφράσεις
In Russian
1. Den rozdenija: roman. [tr.by]: A. Kozlovskoi. Moskva: Molodaja Cvardija, 1986. 192p.
2. Horovod mira: pesa v druh castjah. [tr.by]: Anni Kozlovskoi. Moskva: Vaap-Inform, 1986. 54p.
Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ
ΖΩΡΖ ΣΑΡΗ
Η Ζωρζ Σαρή είναι μία από τις πιο σημαντικές συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα. Πολυγραφότατη ξεχωρίζει για τα θέματα που επιλέγει για τα βιβλία της, για τους ανθρώπινους ήρωές της που ζουν καθημερινά και αντιμετωπίζουν τα προβλήματα της ζωής, για το απλό της ύφος, την απομάκρυνσή της από απλές και κλασσικές αφηγηματικές τεχνικές, για την άμεση και μη διδακτική προσέγγιση και παρουσίαση του παιδιού μέσα από τα έργα της και για τη σφαιρική της όραση γύρω από το σύγχρονο παιδί. Αυτό που χαρακτηρίζει το σύνολο του έργου της είναι το βιωματικό της γράψιμο και η ανάγκη της να εκφραστεί μέσα από αυτό, γεγονός όμως που δεν αποκλείει τη δημιουργική φαντασία και τα μυθοπλαστικά στοιχεία που ενυπάρχουν σε όλα τα βιβλία της.
Τη σημαντικότερη προσφορά της στο χώρο της λογοτεχνίας αποτέλεσε η συμβολή της στη “στροφή” που πραγματοποιήθηκε στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία τη δεκαετία του 1970. Με τα έργα της αποτέλεσε μια από τους πρώτους συγγραφείς που οδήγησαν στην απομάκρυνση της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας από τα πρότυπα του 19ου αιώνα, στα οποία κυριαρχούσε το προστατευτικό ύφος, ο ηθικοπλαστικός διδακτισμός και η προβολή ενός ιδεατού κόσμου. Η Ζωρζ Σαρή αντιμετώπισε το παιδί ως αυτόνομο άτομο με δική του προσωπικότητα και προέβαλε ήρωες ρεαλιστικούς. Παράλληλα άρχισε να εισάγει πολιτικά και ιστορικά θέματα σε βιβλία για παιδιά, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα η πολιτική σκέψη να μην αποτελεί πια προνόμιο μόνο των ενηλίκων.
Ωστόσο, πέρα από τα ιστορικά και πολιτικά θέματα που προσέγγισε η Ζωρζ σαρή χαρακτηριστική είναι και η ενασχόλησή της με μια ποικιλία θεμάτων, τα οποία προέρχονται από την καθημερινότητα της κοινωνικής ζωής. Οι υποθέσεις των έργων της αναφέρονται στις σχέσεις των ανθρώπων, στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που πλήττουν τις σύγχρονες κοινωνίες, στον έρωτα και στη φιλία, θέματα ιδωμένα, συνήθως, μέσα από τα παιδικά και εφηβικά μάτια των ηρώων ενώ ταυτόχρονα δεν ξεχνά την παράδοση, τα ήθη και τα έθιμα της Ελλάδας. Έτσι τα βιβλία της Ζωρζ Σαρή καλύπτουν μια ευρεία γκάμα μυθιστορηματικών ειδών, που περιλαμβάνει ιστορικά, πολιτικά, κοινωνικά ηθογραφικά και εξελικτικά μυθιστορήματα (Bildungsroman).
H επιτυχία των έργων, όμως, της Ζωρζ Σαρή δεν έγκειται μόνο στο άρτιο γράψιμο και στην επιλογή των θεμάτων της. Βασικό στοιχείο της μεγάλης απήχησης των έργων της στο αναγνωστικό κοινό αποτελεί και η ικανότητά της να μεταφέρει στον αναγνώστη βιώματα δικά της αλλά και ξένα με τέτοιο τρόπο ώστε τα έργα της να γίνονται ζωντανά και να αποκτούν ρεαλιστική υπόσταση, ενώ οι αναγνώστες της να “νιώθουν” ως δικό τους βίωμα αυτό που η συγγραφέας τους έχει τόσο πειστικά μεταφέρει. Με το συγκεκριμένο τρόπο η Ζωρζ Σαρή μπορεί να ‘ζει” σε διαφορετικές καταστάσεις και εποχές και να τις αναπλάθει με μεγάλη πειστικότητα, κάνοντας μικρούς και μεγάλους να ταυτίζονται με τους ήρωες των έργων της, ένας από τους οποίους – ίσως και ο πιο σημαντικός – είναι η ίδια η συγγραφέας σε διάφορα στάδια της ζωής της.
Σήμερα, 32 χρόνια μετά την πρώτη εμφάνιση της Ζωρζ Σαρή στο χώρο του βιβλίου, είναι βέβαιο πως στο έργο της συνδυάζεται η ποιότητα με την ποσότητα. Πρόκειται για μια καταξιωμένη συγγραφέα που συνεχίζει να γράφει και να μάχεται για το παιδικό βιβλίο και το έργο της έχει σφραγίσει τη σύγχρονη ελληνική παιδική λογοτεχνία.
Χρύσα Κουράκη
Φιλόλογος
Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία της
ΖΩΡΖ ΣΑΡΡΗ
(αποσπάσματα από κριτικές)
Το ψέμα, Αθήνα, Πατάκης, 1992 – 2000. Σελ. 141
ISBN: 960-293-680-0
… “Το ψέμα” είναι ένα βιβλίο που η Ζ. Σαρή αποκαλύπτει με απλό αφηγηματικό τρόπο, μια φάση – μεταίχμιο παιδικής εφηβικής ζωής – μιας ομάδας δεκαπεντάχρονων. Κτίζει ανεπιτήδευτα, αλλά συγκινητικά τις σχέσεις τους γύρω από την Χριστίνα (τη βασική ηρωίδα). Ο απλός αναγνώστης μπορεί να σκεφτεί: “Έτσι μπορώ να γράψω και γω” και ίσως εκεί να έγκειται η μεγάλη επιτυχία του βιβλίου της. Στην φαινομενική απλότητα, γιατί στη δομή τους τα έργα της είναι καλοσυνθεμένα σαν έργα τέχνης με αναμφισβήτητες παιδευτικές προεκτάσεις… (Γιάννης Μαρκαντωνάκης, Δημοσιογράφος, Εφημ. ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ, 23-5-1995)
Όταν ο Ήλιος… Αθήνα, Πατάκης, 1992-2000
Σελ. 264 ISBN: 960-293-677-0.
Μετά τα Μηδικά του 490 – 480π.Χ, ένα Αθηναίος τραγικός ποιητής, ο Φρύνιχος, παρουσίασε την τραγωδία του “Μιλήτου Άλωσις”. Οι Αθηναίοι συγκινήθηκαν κι έκλαψαν τόσο πολύ ώστε αποφάσισαν να τον τιμωρήσουν μ’ ένα γενναίο πρόστιμο, γιατί τους θύμισε “τα οικεία κακά”. Χωρίς άλλο η Ζωρζ Σαρή χρειάζεται και σ’ εκείνη ένα γενναίο πρόστιμο, γιατί θύμισε στη γενιά μας, τα οικεία κακά της και είχε την τόλμη να τα διδάξει και στις νεώτερες γενιές. Έτσι ζεστό και οικείο που βγήκε το υλικό της από την πέννα της, αποκτά και τη σημασία μιας προσωπικής μαρτυρίας που δεν μπορεί κανείς να αγνοήσει. (Τάσος Βουρνάς, Ιστορικός, 18-7-1973)
Τα στενά παπούτσια, Αθήνα, Πατάκης, 1992-2000. Σελ. 168. ISBN: 960-293-676-2
Το μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή “Τα στενά παπούτσια” έχει ως κεντρικό θέμα τα πρώτα σκιρτήματα της εφηβικής ηλικίας. Ο μύθος του ξετυλίγεται στα προπολεμικά χρόνια στην Αίγινα, σε μιαν ατμόσφαιρα ειδυλλιακή, πριν από την εισβολή του τεχνικού πολιτισμού και την επέλαση του τουρισμού… Η Ζωρζ Σαρή μας δίνει πολύ παραστατικά τις αντιδράσεις του ήρωά της, δείχνοντας έτσι την ευαισθησία της στα ψυχολογικά προβλήματα των παιδιών. Εξάλλου, κι όλοι οι ανθρώπινοι χαρακτήρες που κινούνται μέσα στο μυθιστόρημά της, διαγράφονται με πειστικότητα. (Βίτω Αγγελοπούλου, Κριτικός παιδικής λογοτεχνίας, Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 8-5-1980)
__________________
… “Τα στενά παπούτσια” της Ζωρζ Σαρή είναι το βιβλίο όπου ακούγονται φωνές που ήσαν κρυμμένες στ’ άλλα της έργα. Εδώ, η χαρακτηριστική της λαχτάρα για τη ζωή, δραπετεύει από τις αστικές κάμαρες και τους κοινωνικούς προβληματισμούς και αγκαλιάζει με πάθος την ίδια τη φύση. Η συγγραφέας σε τούτο το βιβλίο ζει, δεν περιγράφει, τον πράσινο, γαλάζιο, χωμάτινο πέτρινο κόσμο. ΟΙ λέξεις της έχουν μια ζουμερή παρήχηση, σαν ώριμα φρούτα. Και η ατμόσφαιρα του έργου είναι φορτισμένη από μεσημεριάτικο λιοπύρι, τζιτζίκια, ήλιο στα μποστάνια, στ’ ασβεστωμένα σπίτια. Μια εκπληχτική στροφή της συγγραφέως σε γλώσσα και θέματα άγγιχτα από την πέννα της ως τώρα. Σε τούτο το βιβλίο αποκαλύπτεται και μια λατρεία στον ντόπιο πολιτισμό, στις συνήθειες που κάποτε φτιάχναν τη ζωή και τώρα την παράδοση… “Τα στενά παπούτσια” είναι ένα βιβλίο για μεγάλα παιδιά, που θ’ ανακαλύψουν με ανακούφιση πως οι τρελές ιδέες είναι προνόμιο της ηλικίας τους κι η κατανόηση των μεγάλων ένα πολύ σπάνιο φρούτο. (Ζωή Βαλάση, Συγγραφέας, κριτικός παιδικής λογοτεχνίας, Εφημ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, 18-4-80)
Οι νικητές, Αθήνα, Πατάκης, 1992-1999. Σελ. 188. ISBN: 960-293-678-9
…Μυθιστόρημα ιστορικό, πολιτικό, αυτοβιογραφικό, αφηγείται μιαν από τις σκληρότερες στιγμές της εθνικής μας ιστορίας του 20ού αιώνα όπως την έζησε μια συντροφιά, νέα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, που δέχτηκαν στις σάρκες τους το καυτό μολύβι της άλλης πλευράς, των “Άλλων”. Ένα βιβλίο για παιδιά που ασχολείται με σκληρά προβλήματα, ιστορικά, κοινωνικά, πολιτικά… Η αφήγηση της Σαρή ούτε δραματοποιεί, ούτε μυθοποιεί, ούτε εξάπτει, ούτε “πάθη” αναμοχλεύει. Λέει απλά στα παιδιά την πρώτη εθνική αλήθεια -πως η ανεξαρτησία είναι πολύτιμο αγαθό… (Έλλη Παππά, Συγγραφέας, Περιοδ. ΓΥΝΑΙΚΑ, 7-3-1984)
Τα χέγια, Αθήνα, Πατάκης, 1987-2000
Σελ. 193 ISBN: 960-293-273-2
Προτάθηκε για το βραβείο Άντερσεν
…Σ’ αυτό το μυθιστόρημα η Ζωρζ Ζαρρή, υποψήφια φέτος για το διεθνές βραβείο “Άντερσεν”, περιγράφει τη ζωή μιας νεαρής κοπέλας που θα συγκρουστεί κάποια στιγμή με τον πατέρα της όταν αποφασίζει να μάθει την αλήθεια για τη μητέρα της την οποία δεν γνώρισε ποτέ. Έτσι μέσα από τα προβλήματα μιας οικογένειας προβάλλουν ανάγλυφα τα εφηβικά προβλήματα και οι ανησυχίες ενός κοριτσιού… (Εφημ. ΤΑ ΝΕΑ, 29-1-1988)
Το παραράδιασμα, Αθήνα, Πατάκης, 1989-2000
Σελ. 208. ISBN: 960-293-477-8
… “Το Παραράδιασμα” της Ζώρζ Σαρή είναι ένα συναρπαστικό Ελληνικό μυθιστόρημα. Ζωντανεύει τμήμα της ελληνικής ζωής με ηρωίδα την έξυπνη χωριατοπούλα Ανάστω, την κοπέλα που είχε πνευματικές προϋποθέσεις και χειροπιαστές δυνατότητες για γράμματα, αλλά, Αυτό το “αλλά” την οδήγησε στο μεροκάματο.. Η γραφή της Ζωρζ Ζαρή έχει ενάργεια, γνώση της ψυχοσύνθεσης του Έλληνα ανθρώπου, βιώματα της ζωής της ενδοχώρας και των αστικών κέντρων, κοντολογής το “είναι” του Έλληνα… (Ιωάννης Θεοχάρης, Δημοσιογράφος, Εφημ. ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ (Γιάννινα), 14-4-1992)
Κρίμα κι άδικο, Αθήνα, Πατάκης, 1990-2001
Σελ. 144. ISBN: 960-293-563-4
Η Ζωρζ Σαρή με το “Κρίμα κι άδικο” καταθέτει τη δική της, προσωπική αντίληψη για τους Έλληνες μετανάστες των τελευταίων χρόνων οι οποίοι σαν τα τρομαγμένα πουλιά πέταξαν, δύο δεκαετίες πριν, προς τη βόρεια και κεντρική Ευρώπη… Με το καινούργιο της έργο η γνωστή δημιουργός μας έδωσε μια ιστορία βαθιά ανθρώπινη, ένα βιβλίο της πίκρας αλλά και της απαντοχής, γραμμένο σε γλώσσα ζωντανή, κυματιστή, δοσμένο με μοντέρνο ύφος, κινηματογραφικό σχεδόν… Στ’ αλήθεια ένα καλό βιβλίο, ενισχυτικό των αισθημάτων για μεγάλα παιδιά, για εφήβους και – γιατί όχι; για ενήλικους. (Ελένη Σαραντίτη, Συγγραφέας, κριτικός παιδικής λογοτεχνίας, Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 9-10-1991)
…Είναι πολύ ωραίο το βιβλίο, έχει πόνο, ανθρωπιά, ελπίδα. Στέρεο μυθιστόρημα, διαβάζεται μ’ ενδιαφέρον από μικρούς και μεγάλους. Η Ζωρζ Σαρή τον τελευταίο καιρό, με τα θέματα και τους χαρακτήρες της, μας αγγίζει πολύ βαθιά την καρδιά και η έκφρασή της, όσο πιο πολύ απογυμνώνεται τόσο και πιο δυνατή γίνεται…. (Ελένη Σαραντίτη, Συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας, Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 21-12-1990)
Νινέτ, Αθήνα, Πατάκης, 1993-2000. Σελ. 295
ISBN: 960-293- 814-5 ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ
..Η Νινέτ είναι ένα κλασικό μυθιστόρημα που θα μπορούσε να το κατατάξει κανείς στο Bildungsroman (εξελικτικό μυθιστόρημα). Η τριπρόσωπη αφήγηση από τον παντογνώστη αφηγητή χαρακτηρίζεται από άνεση και εξαιρετική τεχνική. Στη Νινέτ παρακολουθούμε την εξελικτική πορεία της ηρωίδας από τη γέννησή της στην Κωνσταντινούπολη ως το γάμο της στα είκοσί της χρόνια στην Αθήνα αφού έχει περάσει μέρος της ζωής της στην Οδησσό, στο Παρίσι, στον Σαιν Λούι της Σενεγάλης. Καίρια ιστορικά γεγονότα (Οκτωβριανή Επανάσταση, Μικρασιατική Καταστροφή, Δικτατορία Μεταξά) πλαισιώνουν την αφήγηση στο σαγηνευτικό ταξίδι στο χρόνο χωρίς να καθορίζουν αποφασιστικά την εξέλιξη και κλιμάκωση του μύθου… Η Νινέτ δεν αποτελεί μόνον την κορύφωση της μακράς συγγραφικής πορείας της Ζωρζ Σαρή, η οποία εδώ και 25 χρόνια θέλγει τους νεαρούς αναγνώστες με εξαίρετα και καινοτόμα δείγματα αισθητικά καταξιωμένης παιδικής λογοτεχνίας, αλλά είναι και ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. (Άντα Κατσίκη- Γκίβαλου, Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας Παν/μίου Αθηνών, Από την απονομή του βραβείου 17-12/1999)
Ε.Π., Αθήνα, Πατάκης, 1995-1997. Σελ. 256
ISBN: 960-360-511-5
Το “Ε.Π.” περιέχει σελίδες αυτοβιογραφίας, είναι το βιβλίο που περιγράφει τα τρία πρώτα χρόνια φοίτησης της Ζωρζ Σαριβαξεβάνη σε μια σχολή θηλέων και τη γνωριμία της με την Άλκη Ζέη. Μια γνωριμία, η οποία οδηγεί τις δύο φιλενάδες στον όρκο πως θα είναι “Ενωμένες Πάντα”… Το περιεχόμενο του βιβλίου κινείται ανάμεσα στην πραγματικότητα και “την τρυφερότητα του εφηβικού ονείρου, θαυμάσια συνταιριασμένα με ένα πηγαίο αυθόρμητο χιούμορ”. Το “Ε.Π.”, που διαβάζεται ευχάριστα, είναι ένας ύμνος στα νιάτα, και στην αξία της φιλίας. Είναι ένα έργο που πλουτίζει την παιδική μας λογοτεχνία αλλά συγχρόνως και την πνευματική μας κληρονομιά. Χαρακτηρίζεται από λόγο απλό και στέρεο, δύναμη στην περιγραφή, παραστατικότητα και ζωντάνια στην αφήγηση, ευρήματα που κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη… (Μιχάλης Αργυρίδης, Δημοσιογράφος, Εφημ. Reporter, Λάρισα, 19-5-1996.)
Ο χορός της ζωής, Αθήνα, Πατάκης, 1998-2000
Σελ. 241 ISBN: 960-600-569-0
ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΥΚΛΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Το καινούργιο μυθιστόρημα της Ζωρζ Σαρή παρουσιάζει ενδιαφέρον τόσο για το νεαρό όσο και για τον ενήλικο αναγνώστη. Για τον νεαρό διότι είναι μια καλοστημένη ιστορία, ειλικρινής και αρκετά συγκινητική, με στιγμιαίες λάμψεις και χιούμορ και ολοζώντανες περιγραφές των προσπαθειών για να κρατηθεί ορθός ένας νέος άνθρωπος μόνος στην ξενιτιά και, επιπλέον, να αγγίξει πολλά από τα όνειρά του, για το ενήλικο διότι είναι ένα θέρμο ντοκουμέντο γύρω από τη ζωή των συμπατριωτών μας που αναζήτησαν στο Παρίσι την ελπίδα μετά ή και κατά τα δεινά του εμφύλιου σπαραγμού… (Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 10-7-1998)
__________
Περιοδικό “Διαδρομές”: Το μυθιστορήματά σας δείχνουν να στηρίζονται σε προσωπικά βιώματα, αλλά παράλληλα διεκδικούν και τον τίτλο του ιστορικού μυθιστορήματος ή κι αυτόν του πολιτικού. Ποιες ήταν οι προθέσεις σας όταν τα γράφατε;
Ζωρζ Σαρρή: Ναι, είναι προσωπικά τα βιώματα των μυθιστορημάτων μου. Όμως η πανταχού παρούσα πρωταγωνίστρια (εγώ) είναι το “κόλπο” για να μιλήσω για το ιστορικό παρελθόν της χώρας μου (Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος, Δικτατορία). Τα μυθιστορήματά μου τα πιστεύω περιπετειώδη μιας κι η ζωή είναι μια “περιπέτεια”, οπότε αναγκαστικά πολιτικά, κοινωνικά κι ιστορικά. Οι προθέσεις μου, γράφοντας, ήταν η δική μου ανακούφιση, για να μην πω τη λέξη “λύτρωση”. Δεν ήταν προμελετημένο το λογοτεχνικό μου ξεκίνημα. (Περιοδικό ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ, Νο 16, Χειμώνας 1989)
Απόσπασμα από το βιβλίο: Όταν ο ήλιος… Αθήνα, Πατάκης, 1992-2000. Σελ. 264. ISBN: 960-293-677-0
Ο κυρ Σπύρος
Σήμερα το πρωί, στην πλατεία Αγάμων, κρέμασαν τον κυρ Σπύρο μας μαζί μ’ έναν άλλο μπακάλη. Το ξέραμε από μέρες πως θα τους κρεμάσουν. Το’γραψαν οι εφημερίδες: “κατεδικάσθησαν εις τον δι’ απαγχονισμού θάνατον”. Η κατηγορία ήταν: “απόκρυψις μεγάλης ποσότητος ελαίου, με σκοπόν την πώλησιν αυτού εις την μαύρην αγοράν”.
Πολύς κόσμος μαζεύτηκε να τους δει. Μια κλούβα σταμάτησε μπροστά στο ξύλινο ικρίωμα που είχε στηθεί μέσα στη νύχτα. Άνοιξε η πόρτα με τα σιδερένια κάγκελα και κατέβηκαν οι καταδικασμένοι. Μοιάζαν με αχυρένιες κούκλες. Ανοιγόκλειναν τα μάτια λες και τα θάμπωνε το πολύ φως. Ο ουρανός ήταν συννεφιασμένος, έτοιμος να βρέξει. Άρχισαν να περπατάνε αργά, αδιάφοροι. Η Αθηνά μου ψιθύρισε: “Θα τους έχουμε κάνει καμιά ένεση για να μην καταλαβαίνουνε:. Στο λαιμό, τους είχανε κρεμάσει μια πινακίδα που έγραφε με μεγάλα γράμματα: “Είμαι μαυραγορίτης, Εχθρός του ελληνικού λαού”.
Ο δήμιος τους περίμενε, ορθός πάνω στο ικρίωμα. Δεν είχε πρόσωπο. Το’χε χωμένο μέσα σε μια μαύρη κουκούλα. Δυο τρύπες μόνο γυάλιζαν. Τέσσερις στρατιώτες, με το τουφέκι στον ώμο, συνόδευαν τους μελλοθανάτους. πρώτος ο κυρ Σπύρος ανέβηκε τα σανιδένια σκαλοπάτια. Πίσω του ο άλλος, ένας γέρος γκριζομάλλης, αξούριστος και σκυφτός. Οι δυο θηλιές κρέμονταν στον αέρα, έτοιμες. Η πλατεία σώπαινε. Ένας Γερμανός αξιωματικός ξεδίπλωσε ένα χαρτί κι άρχισε να διαβάζει την καταδίκη με μια γρήγορη και διαπεραστική φωνή. Έκλεισα τα μάτια, όμως τ’ άνοιξα αμέσως. Έπρεπε να τα δω όλα, όλα. Να περάσουν χρόνια, να γεράσω και να θυμάμαι πάντα τον κυρ Σπύρο, τον καλό μας τον μπακάλη, κι αυτόν τον άγνωστο να κρέμονται στη μέση της πλατείας, μελανιασμένοι κιόλας, με τη γλώσσα απέξω. “Πάμε” είπε η Αθηνά και με τράβηξε από το χέρι. Τα πόδια μου καρφώθηκαν στο πεζοδρόμιο, έσφιξα τις γροθιές μου. “Τους παλιανθρώπους” φώναξα. Ο Γιώργος μ’ έσπρωξε και βγήκαμε από τον πολύ κόσμο. Η Ειρήνη έγινε έξω φρενών. “Είσαι τρελή; Η πλατεία θα ‘τανε γεμάτη χαφιέδες…”
Είχε δίκιο, ήμουν τρελή. Ούτε τους Γερμανούς μπορούσα να σκοτώσω ούτε να ξαναζωντανέψω τον κυρ Σπύρο μας. Πάει κι αυτός. Θυμάμαι, ήμουν κοριτσάκι και μ’ έστελνε η μητέρα να ψωνίσω στο μπακάλικό του και κείνος έχωνε το χέρι του μέσα σε μια γυάλα κι έβγαζε μια στριφτή, πολύχρωμη καραμέλα. Μου την έδινε: “Είσαι καλό παιδί” μου έλεγε κι εγώ την πιπιλούσα ώρα πολλή γιατί ήτανε μεγάλη. Ύστερα τα δάχτυλα μου κολλούσαν, βαριόμουν να τα ξεπλύνω και νευρίαζε η Ειρήνη.
Ανεβήκαμε το δρόμο μας. Μπροστά στο μπακάλικο με τα κατεβασμένα ρολά στέκονταν μερικές γειτόνισσες και μιλούσανε χαμηλόφωνα.
-Μα γιατί, γιατί τον κρέμασαν; ρώτησε ο Γιώργος με μια φωνή γεμάτη απελπισία.
Εγώ ήξερα το γιατί, μου το’χε εξηγήσει ο Δημήτρης.
-Για να δείξουνε τάχατες, οι Γερμανοί, πως νοιάζονται για τον ελληνικό λαό. Δεν ήταν μαυραγορίτης ο κυρ Σπύρος, για τον άλλο δεν ξέρω. Τους μεγάλους μαυραγορίτες, που συνεργάζονται μαζί τους, που ρουφάνε το αίμα μας και θησαυρίζουν, ούτε που τους αγγίζουν. Υποκριτές κι εγκληματίες!
Στο σπίτι η μητέρα πότιζε, αμέριμνη, τις γλάστρες της. Πλησιάζει η άνοιξη κι έχουν ξεπεταχτεί κάτι πράσινα φυλλαράκια. “Να μην της πούμε τίποτε, είπε η Ειρήνη, και στενοχωρηθεί”. Πήγαμε και κλειστήκαμε στο δωμάτιό μας κι όταν χτύπησε το κουδούνι κανένας από μας δε σκέφτηκε να πάει ν’ ανοίξει την πόρτα κι έγινε το κακό. Ακούσαμε τη φωνή, τρέξαμε να προλάβουμε, αλλά ήταν πολύ αργά. Το “μαύρο χταπόδι” στεκόταν στη μέση του χολ και με περίλυπο ύφος μιλούσε στη μητέρα. “Αχ, κυρία Έμμα μου, αχ, τον κρέμασαν τον μπακάλη μας. Αχ, τι πάθαμε!” Πως κρατήθηκα και δε χίμηξα πάνω της. Τ’ αχείλι της μητέρας έτρεμε. Η κυρά-Καλλιόπη δώστου και συνέχιζε:
“Κι αυτός ο χριστιανός, τι το ‘θελε και το ‘κρυβε; Γιατί δεν το μοίραζε στον κοσμάκη; Να, εγώ έχω φέρει καλό λάδι σε πολύ καλή τιμή. Αν θέλετε, κυρία Έμμα μου, να σας δώσω κάνα δυο οκάδες. Άνθρωποι είμαστε”.
Από κει που η μητέρα δε μιλούσε, ξαφνικά αγρίεψε. Την άρπαξε από το γιακά και την έσπρωξε φωνάζοντας: “Έξω από το σπίτι μου, έξω! Εσένα έπρεπε να κρεμάσουν οι Γερμανοί”.
Απόσπασμα από το βιβλίο: Νινέτ
Αθήνα, Πατάκης, 1993-2000. Σελ. 295
ΙSBN: 960-293-814-5 .
ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ
Τα βράδια λοιπόν ο Πολ την έπιανε από το χέρι και περπατούσαν πάνω στην ατέλειωτη αμμουδιά και, καθώς περπατούσαν, μιλιούνια καβουράκια άνοιγαν σαν βεντάλιες μπροστά τους και το ‘σκαγαν στη θάλασσα.
-Η μαμά μου φοβόταν τα καβούρια, έλεγε η Νινέτ.
-Τα καβούρια φοβούνται τον άνθρωπο, έλεγε ο Πολ.
Χιλιάδες ερωδιοί πετούσαν πάνω από την αμμουδιά, άφοβοι, πλησίαζαν την ήρεμη επιφάνεια της θάλασσας, πετάριζαν, υψώνονταν, χαμήλωναν, διασταυρώνονταν, χώριζαν, ρόδινες μπαλαρίνες πάνω στη σκηνή ενός θεϊκού θεάτρου.
Το δειλινό μπογιάτιζε με τα χρώματα της ίριδας τα σπίτια, τους φοίνικες, τον ορίζοντα, κάποιες στητές περαστικές γυναίκες, τυλιγμένες Σα φανταχτερά υφάσματά τους.
Πέρα μακριά, από την αντίθετη μεριά, σαν πίσω από ψιλό τουλπάνι, σαν σε θέατρο σκιών, οι καμήλες η μια πίσω από την άλλη ακολουθούσαν αργά το δρόμο της ερήμου, χρυσαφιές.
Όλα τα χρώματα ήταν ζεστά, άγνωστα χρώματα για τους ζωγράφους της Μονμάρτρης, χρώματα που δεν είχαν όνομα. Χρώματα που δένονταν με τους ήχους, με τη σιωπή, με τις μυρουδιές, με τους χτύπους της καρδιάς…
και ξαφνικά ο ήλιος σαν άγουρο πορτοκάλι βουτούσε μέσα στη θάλασσα και μαζί του χάνονταν τα τόσα χρώματα. Το μοναδικό μπαομπάμπ πασαλειβόταν με ασημιές σκιές και η Νινέτ πάσχιζε να μαντέψει από που θα ξεπροβάλει η σελήνη.
-Στην Ελλάδα ξέρω, κάθομαι στη βεράντα μας και πίσω από το φαλακρό βουνό, να σου και φανερώνεται, στην ώρα της. Εδώ λες κι έρχεται από το πουθενά.
Ο Πολ της μάθαινε να ξεχωρίζει τα σημάδια της νύχτας.
-Και η Λυ Κατόν; ρώτησε το τρίτο βράδυ η Νινέτ, γιατί άλλο δεν άντεχε το φόβο που ένιωθε γι” αυτήν την εξωτική. “Την κουβάλησε ο Πολ” είχε πει η Σουζάν.
-Πήγε για λίγες μέρες στο Ντακάρ, για φωτογραφίες του Φεμινά.
-Και η Λυ Κατόν; ξαναρώτησε η Νινέτ, που ήθελε αμέσως να μάθει την αλήθεια.
Ο Πολ δεν της έκρυψε τίποτε.
-Την γνώρισα πρόπερσι, στο βαπόρι που μας έφερνε στο Ντακάρ. Κάναμε καλή παρέα, Φλερτ, δεν το κρύβω. Κεφάτη, έξυπνη, διάολος, γεμάτη ζωντάνια, όπως τίποτε παραπάνω. Από τη στιγμή που σε είδα, στους Μαρτέν, με το πιάτο στο χέρι, σαν φρόνιμη και καλή μαθητριούλα, η Λυ Κατόν – φρστ… φρστ… -εξαφανίστηκε, τα μάτια μου έβλεπαν μόνο εσένα. Καρδιά μου, διώξε την από τις σκέψεις σου. Σ’ αγαπώ.
Βιβλιογραφία
- Χριστοδουλίδου Λουίζα, «Λειτουργία των αφηγηματικών δομών στη Νινέτ της Ζωρζ Σαρή», Πρόσωπα και προσωπεία του αφηγητή στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία της τελευταίας τριακονταετίας, (επιμ. Γ. Παπαντωνάκης), εκδ. Πατάκης, Αθήνα, 2006, σελ. 305-328
- Συλλογικό, Όταν… η Ζωρζ Σαρή. Σαράντα χρόνια προσφοράς στη λογοτεχνία για παιδιά και για νέους: Πρακτικά ημερίδας, Αθήνα, 20 Μαΐου 2008, εκδ. Πατάκης, 2009
- Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, «Ιστορία και πολιτική στη νεότερη παιδική λογοτεχνία: Τα γενέθλια της Ζωρζ Σαρή και Η σφεντόνα του Δαβίδ του Παντελή Καλιότσου», στο: Τ. Τσιλιμένη (επιμ.) Το σύγχρονο Παιδικό-Νεανικό Μυθιστόρημα, εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες, Αθήνα, 2004, σελ. 507-517