Ιστορικά, η επιστήμη ήταν ένα ανδροκρατούμενο πεδίο.
Παρά τις δραματικές αλλαγές που έχουν γίνει στο ζήτημα της ισότητας τα τελευταία 40 χρόνια, παγκοσμίως οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 30% στα πεδία της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών.
Οι γυναίκες επιστήμονες πληρώνονται επίσης λιγότερο συγκριτικά με τους άνδρες σε ανειδίκευτες θέσεις εργασίας. Τείνουν να έχουν πιο σύντομες καριέρες με μικρότερη εξέλιξη. Κι όμως, αντιμέτωπες με τεράστιες προκλήσεις, πολλές ήταν οι γυναίκες που πάλεψαν σκληρά για να ακμάσουν και να συμβάλουν στην επιστήμη. Εδώ παρουσιάζονται 7 λιγότερο γνωστές γυναίκες επιστήμονες που αψήφησαν τις νόρμες και έγραψαν τη δική τους ιστορία.
Eunice Foote, Αμερικανίδα επιστήμονας (1819-1888)
Το φαινόμενο του θερμοκηπίου – η σταδιακή υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας του πλανήτη μας – είναι μια από τις θεμελιώδεις ανακαλύψεις της επιστήμης του κλίματος, η οποία συχνά αποδίδεται στον Βρετανό επιστήμονα John Tyndall. Όμως, πρώτη η Eunice Foote ήταν που θεωρητικοποίησε και απέδειξε το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η Foote ήταν και ακτιβίστρια υπέρ των δικαιωμάτων της γυναίκας.
Τη δεκαετία του 1850, διεξήγαγε μια σειρά πειραμάτων, στα οποία γέμισε γυάλινους κυλίνδρους με διαφορετικά αέρια, τα τοποθέτησε στον ήλιο και μέτρησε τις θερμοκρασιακές τους αλλαγές. Τα ευρήματά της έδειξαν ότι οι ακτίνες του ήλιου ήταν θερμότερες όταν περνούσαν μέσα από υγρό αέρα απ’ ότι σε ξηρό – και ήταν ακόμη πιο θερμές όταν περνούσαν μέσα από διοξείδιο του άνθρακα.
Το 1857, δημοσίευσε τα πολύτιμα ευρήματά της στην American Journal of Science, αλλά αγνοήθηκε (μάλιστα, αναγκάστηκε να ζητήσει από έναν άνδρα συνάδελφό της να παρουσιάσει εκείνος τα ευρήματα σε ένα συνέδριο επειδή δεν επιτρεπόταν να παρευρεθεί εκείνη). Παρά το γεγονός ότι τα αποτελέσματα των ερευνών της δημοσιεύτηκαν τρία χρόνια πριν από εκείνα του Tyndall, είναι ο τελευταίος που λάμβανε μέχρι πρόσφατα όλη την αναγνώριση για την ανακάλυψη του φαινομένου.
Lise Meitner, Αυστρο-Σουηδέζα φυσικός (1878-1968)
Η ανακάλυψη της πυρηνικής σχάσης – της ικανότητας διάσπασης των ατόμων – άλλαξε την πυρηνική φυσική και τον κόσμο, θέτοντας τα θεμέλια για την ανάπτυξη πυρηνικών βομβών και αντιδραστήρων. Πίσω από αυτό βρίσκεται η φυσικός Lise Meitner. Όντας όμως Εβραία και γυναίκα που ζούσε στο Βερολίνο το 1928, αναγκάστηκε να διαφύγει στη Στοκχόλμη για να ξεφύγει από τους ναζιστές και άφησε την έρευνά της πίσω. Εκεί συνεργάστηκε με τον φυσικό Otto Frisch και μαζί ονόμασαν και περιέγραψαν το φαινόμενο.
Παρά τη συμμετοχή της, ήταν οι άνδρες που έλαβαν τα εύσημα για την ανακάλυψη. Ήταν υποψήφια 48 φορές για το Νόμπελ Φυσικής και Χημείας, αλλά ποτέ δεν κέρδισε. Το 1966 ήταν η πρώτη φορά που αναγνωρίστηκε το έργο της. Απεβίωσε δύο χρόνια αργότερα.
Alice Ball, Αμερικανίδα χημικός (1892-1916)
Η λέπρα, ή αλλιώς νόσος του Χάνσεν, είναι μια χρόνια βακτηριακή λοίμωξη με έντονο στίγμα, η οποία ταλαιπώρησε για αιώνες την ανθρωπότητα – η παλαιότερη αναφορά βρίσκεται σε έναν Αιγυπτιακό πάπυρο του 1550 π.Χ. Παραδοσιακά, δεν υπήρχε καμία θεραπεία – οι ασθενείς απλώς απομονώνονταν και εκεί υπέφεραν μέχρι να πεθάνουν.
Το 1916, η Αφροαμερικανίδα χημικός Alice Ball έκανε ένα σημαντικό βήμα στη θεραπεία της λέπρας. Ήταν τότε μόλις 23 ετών και η πρώτη μαύρη και γυναίκα καθηγήτρια χημείας στο Πανεπιστήμιο της Χαβάη. Ανακάλυψε πώς μετατρέπεται το έλαιο υδνόκαρπου σε λιπαρά οξέα και αιθυλεστέρες με στόχο να γίνει ενέσιμη χορήγησή του. Μήνες μετά την πολύτιμη ανακάλυψη, η Ball πέθανε από επιπλοκές μετά από εργαστηριακό ατύχημα. Ο υπεύθυνος του τμήματός της, Arthur Dean, συνέχισε το έργο της και δημοσίευσε τη χημική διαδικασία με το όνομά του. Ευτυχώς, ένας εκ των συνεργατών της Ball υπερασπίστηκε το έργο της και έτσι άλλαξε το όνομα της μεθόδου.
Rosalind Franklin, Βρετανίδα χημικός (1920-1958)
Στο σχολείο μαθαίνουμε ότι η διπλή έλικα του DNA ανακαλύφθηκε από τους Watson και Crick, αλλά ήταν η ειδικός στην κρυσταλλογραφία Rosalind Franklin που έβγαλε την ιστορική «Photo 51» το 1952. Η διαδικασία για να βγει η φωτογραφία ήταν περίπλοκη και η Franklin χρειάστηκε άλλη μία χρονιά για να ερμηνεύσει και να περιγράψει πλήρως αυτό που έβλεπε.
Κι εδώ είναι που μπαίνουν στο παιχνίδι οι Watson και Crick, οι οποίοι παράλληλα προσπαθούσαν να χαρτογραφήσουν τη δομή και έφτασαν σε παρόμοια συμπεράσματα – ενδεχομένως χρησιμοποιώντας και τη φωτογραφία της Franklin. Έκαναν μια γρήγορη ανάλυση, αρκετές υποθέσεις και δημοσίευσαν τα ευρήματά τους την ίδια περίοδο με της Franklin.
Το πρόβλημα ήταν ότι η δουλειά της Franklin εμφανιζόταν στο ίδιο επιστημονικό περιοδικό αλλά στις σελίδες μετά το άρθρο των Watson και Crick. Έτσι, ο κόσμος υπέθεσε ότι η εργασία της απλώς στήριζε τη δική τους έρευνα. Δυστυχώς, απεβίωσε από καρκίνο πριν δημοσιευτούν τα αποτελέσματα και δεν έμαθε ποτέ γι’ αυτή την κατάληξη.
Elinor Ostrom, Αμερικανίδα οικονομολόγος (1933-2012)
Για πολύ καιρό, θεωρούσαμε ότι οι άνθρωποι δεν ήταν πολύ καλοί στο να μοιράζονται. Σύμφωνα με τη θεωρία της «τραγωδίας των κοινών», όταν τα άτομα έχουν αρρύθμιστη πρόσβαση σε πόρους – φρέσκο νερό, δάση, τροφή – θα δράσουν για το δικό τους συμφέρον και θα εξαντλήσουν τους πόρους, ακόμη κι αν αυτό δεν είναι καλό για το σύνολο της ομάδας. Στη συνέχεια, εμφανίστηκε η οικονομολόγος Elinor Ostrom κι αυτό άλλαξε.
Παρουσίασε πολυάριθμες κοινότητες από όλο τον κόσμο, οι οποίες διαχειρίζονταν αποτελεσματικά και βιώσιμα τους κοινούς φυσικούς τους πόρους με το να οργανώνονται σε τοπικό επίπεδο. Βασισμένη σε αυτή την έρευνα, υποστήριξε ότι η οργάνωση/ διοίκηση σε τοπικό και κοινοτικό επίπεδο είναι κρίσιμης σημασίας στην αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης και προειδοποίησε να μην βασιζόμαστε αποκλειστικά στην παγκόσμια πολιτική. Έγινε η πρώτη γυναίκα που έλαβε το Νόμπελ Οικονομικών το 2009.
Katherine Johnson, Αμερικανίδα μαθηματικός (1918-2020)
Χάρη στο βιβλίο και στην ταινία «Hidden Figures» του 2016, η ερευνήτρια της NASA βγήκε από την αφάνεια. Άρχισε να εργάζεται στη West Area Computing Unit της NASA στη Βιρτζίνια το 1958 και χρειάστηκε να παλέψει με πολλά στερεότυπα ως μαύρη γυναίκα σε ένα πεδίο που κυριαρχούταν από λευκούς άνδρες σε μια εποχή που η Αμερική ήταν ακόμη διαχωρισμένη φυλετικά.
Επιβεβαίωσε την ανάλυση τροχιάς που ταξίδεψε τον Alan Shepard στο διάστημα, συμπλήρωσε στην εργασία των υπολογισμών που έστειλαν τον John Glenn σε τροχιά γύρω από τη γη και βοήθησε στην πρόσληψη και προαγωγή γυναικών στη NASA. Όμως, λόγω του γεγονότος ότι ήταν μαύρη και γυναίκα, χρειάστηκαν χρόνια για να λάβει αναγνώριση για το έργο της. Ο Μπάρακ Ομπάμα τη βράβευσε με το Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας το 2015 και όταν απεβίωσε το 2020 σε ηλικία 101 ετών την αποκάλεσαν ηρωίδα.
Bessie Blount, νοσηλεύτρια/ φυσικοθεραπεύτρια (1914-2009)
Όντας παιδί τη μάλωναν στο σχολείο επειδή έγραφε με το αριστερό χέρι. Έτσι, αναγκάστηκε να μάθει να γράφει και με τα δύο χέρια εξίσου καλά, αλλά επίσης με το στόμα και τα δάχτυλα των ποδιών της. Αφού έγινε νοσηλεύτρια και φυσικοθεραπεύτρια, χρησιμοποίησε την μοναδική της αυτή δεξιότητα για να βοηθήσει ακρωτηριασμένους νέους που επέστρεφαν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο να μάθουν νέους τρόπους επίτευξης των καθημερινών λειτουργιών.
Στη συνέχεια, εφηύρε μηχανήματα που διευκόλυναν τις καθημερινές δραστηριότητες των βετεράνων με δυσκολίες, όπως ένα σύστημα για να τρέφονται χωρίς βοήθεια. Μοιράστηκε τα επιτεύγματά της με την Αμερικάνικη Ένωση Βετεράνων και ήταν η πρώτη Μαύρη γυναίκα που εμφανίστηκε σε μια δημοφιλή εκπομπή για σύγχρονες εφευρέσεις το 1953. Όμως, δεν είχε τη στήριξη που θα περίμενε κανείς. Τελικά δώρισε την πατέντα στη Γαλλική κυβέρνηση ώστε ο κόσμος να μπορέσει ελεύθερα να ωφελείται από τις εφευρέσεις της.
Πηγή: Με πληροφορίες από www. ideas.ted.com
