Η κατανάλωση ως τρόπος αντιμετώπισης της μοναξιάς μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη.
Πολλοί άνθρωποι βιώνουν τη μοναξιά. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται εκείνοι που επιθυμούν περισσότερους φίλους αλλά δεν καταφέρνουν να δημιουργήσουν φιλίες (π.χ. λόγω χαμηλής εμπιστοσύνης, έλλειψης χρόνου, φόβου απόρριψης). Και εκείνοι που προτιμούν να έχουν μια συντροφική σχέση αλλά, λόγω διαφόρων παραγόντων (εσωστρέφεια ή ντροπαλότητα), βρίσκονται ακούσια μόνοι.
Ο COVID-19 έχει επίσης δημιουργήσει μια πανδημία μοναξιάς και συναφών προβλημάτων ψυχικής υγείας, όπως το άγχος και η κατάθλιψη. Πώς λοιπόν οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τη μοναξιά; Μερικές φορές, μέσω της κατανάλωσης (π.χ., γίνονται υλιστές, αγοράζουν νοσταλγικά προϊόντα), σύμφωνα με μια πρόσφατη ανασκόπηση των Fumagalli, et al. Η ενδιαφέρουσα έρευνά τους θα δημοσιευτεί στο Current Opinion in Psychology.
Τι είναι η μοναξιά
Η μοναξιά αναφέρεται στην υποκειμενική εμπειρία της ανεπάρκειας των κοινωνικών σχέσεων ενός ατόμου, στην αίσθηση ότι οι σχέσεις αυτές δεν έχουν ποιότητα ή δεν ικανοποιούν με σημαντικούς τρόπους. Όπως δείχνει αυτός ο ορισμός, υπάρχει διαφορά μεταξύ της μοναξιάς και της αντικειμενικής κοινωνικής απομόνωσης. Ένα άτομο μπορεί να αισθάνεται μοναξιά παρά το γεγονός ότι βρίσκεται μέσα σε ένα πλήθος ανθρώπων ή έχει πολλούς φίλους (αλλά ίσως πολύ λίγους στενούς φίλους). Ένα άλλο άτομο που είναι κοινωνικά απομονωμένο μπορεί, αντίθετα, να αισθάνεται ικανοποιημένο με το να έχει περιορισμένες κοινωνικές σχέσεις ή να περνά μεγάλα χρονικά διαστήματα στη μοναξιά.
Η έρευνα δείχνει ότι η μοναξιά συνδέεται με μια ποικιλία ανθυγιεινών συμπεριφορών, συμπεριλαμβανομένων των δυσπροσαρμοστικών στρατηγικών ρύθμισης των συναισθημάτων ή της δυσκολίας άσκησης αυτοελέγχου, και αποτελεί ισχυρό προγνωστικό παράγοντα πολλών αρνητικών αποτελεσμάτων (π.χ. μεγαλύτερο άγχος και κατάθλιψη, αυξημένος πόνος). Ένας τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τη μοναξιά είναι μέσω αντισταθμιστικών εμπειριών κατανάλωσης.
Αντισταθμιστική κατανάλωση
Η αντισταθμιστική κατανάλωση αναφέρεται στη χρήση προϊόντων για την ικανοποίηση της ψυχολογικής ανάγκης να ανήκουμε. Για παράδειγμα, ένα άτομο που φοβάται την απόρριψη μπορεί να είναι πιο πρόθυμο να αγοράσει ένα προϊόν που μισεί, αλλά το οποίο επιθυμεί ο σύντροφός του, ως ένδειξη κοινών προτιμήσεων.
Οι εμπειρίες αντισταθμιστικής κατανάλωσης μπορεί να είναι ουδέτερες ή ακόμη και θετικές (π.χ. δωρεές σε φιλανθρωπικά ιδρύματα). Ωστόσο, μπορεί επίσης να είναι επιβλαβείς, όπως όταν κάποιος είναι πρόθυμος να επιδίδεται σε υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ ή κατάχρηση ναρκωτικών προκειμένου να ενταχθεί και να ικανοποιήσει την ανάγκη του να ανήκει.
Φυσικά, ορισμένα προϊόντα, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχουν σχεδιαστεί ειδικά για κοινωνικούς σκοπούς. Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τους μοναχικούς ανθρώπους, επιτρέποντάς τους να επανασυνδεθούν με φίλους ή να επικοινωνήσουν με άτομα που μοιράζονται τα ενδιαφέροντά τους.
Ωστόσο, παραδόξως, η ηλεκτρονική επικοινωνία απέτυχε να μειώσει τη μοναξιά. Στην πραγματικότητα, η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει συσχετιστεί με αυξημένη μοναξιά. Γιατί; Οι πιθανοί λόγοι περιλαμβάνουν τον μεγαλύτερο φόβο της απώλειας (FOMO) και τη χαμηλότερη ποιότητα των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων (σε σύγκριση με τις προσωπικές αλληλεπιδράσεις).
Κατανάλωση προϊόντων για τη μείωση της μοναξιάς
Ορισμένα προϊόντα παρέχουν μια έμμεση ή συμβολική σύνδεση με άλλους. Ένα παράδειγμα είναι η αγορά μεταχειρισμένων αντικειμένων (π.χ. ένα μεταχειρισμένο κόμικς, ένα παιχνίδι ή ένα ρολόι). Ή η αγορά νοσταλγικών προϊόντων (π.χ. ένα Volkswagen Beetle αντί για ένα SmartCar).
Άλλα προϊόντα μειώνουν τη μοναξιά πιο άμεσα εξυπηρετώντας μια «λειτουργία κοινωνικής σύνδεσης». Συγκεκριμένα, οι μοναχικοί άνθρωποι μπορεί να είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν συναισθηματικές σχέσεις με τα εμπορικά σήματα ή να ανθρωπομορφοποιήσουν τα προϊόντα (αποδίδοντάς τους ανθρώπινα χαρακτηριστικά). Στην πραγματικότητα, η έρευνα δείχνει ότι τα αποκλεισμένα ή μοναχικά άτομα δείχνουν μεγαλύτερη προτίμηση στα ανθρωπομορφοποιημένα προϊόντα. Μερικά παραδείγματα τέτοιων προϊόντων είναι τα M&M.
Ποιο είναι το πιθανό κόστος της χρήσης προϊόντων για τη μείωση της μοναξιάς; Ένας κίνδυνος όταν γίνεται υποκατάσταση της ανθρώπινης σχέσης από τα αντικείμενα και μάλιστα μόνιμη. Αυτό μπορεί να πάρει τη μορφή της συσσώρευσης αγαθών και της αύξησης του υλισμού. Και ο υλισμός, όπως δείχνουν οι έρευνες, έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ευτυχία και την ευημερία.
Πράγματι, το να γίνεται κανείς υλιστής προκειμένου να μειώσει τη μοναξιά θα μπορούσε ειρωνικά να οδηγήσει σε αύξηση της μοναξιάς, λόγω του ότι τα υπάρχοντα παίρνουν τη θέση των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Αυτό στη συνέχεια οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερη μοναξιά και αναπτύσσεται ένας φαύλος κύκλος.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/finding-new-home/202204/why-buying-things-makes-us-feel-less-lonely