Επιστήμονες τεκμηριώνουν την ευεργετική συμβολή της
- ΝATALIE ΑNGIER
Για έναν όλο και μεγαλύτερο αριθμό επιστημόνων οι γιαγιάδες είναι το κλειδί για να κατανοήσουμε την προϊστορία του ανθρώπου και το γιατί είμαστε έτσι όπως είμαστε – γιατί αργούμε να μεγαλώσουμε και ν’ αρχίσουμε να κάνουμε παιδιά, αλλά είμαστε αξιοσημείωτα παραγωγικοί όταν αυτό συμβεί.
Το αποτέλεσμα είναι πως βιολόγοι, εξελικτικοί ανθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι και επιστήμονες της Δημογραφίας αρχίζουν να αποδίδουν μεγαλύτερη σημασία στις γιαγιάδες και να μελετούν, σε ένα δείγμα από διάφορους πολιτισμούς απ’ όλο τον κόσμο, τι συνέβαινε στο παρελθόν με τις γιαγιάδες, αν και πώς συνέβαλλαν στην ευημερία των οικογενειών τους και προς ποια κατεύθυνση βαδίζουν τώρα.
Σε ένα πρόσφατο διεθνές συνέδριο – το πρώτο αφιερωμένο στις γιαγιάδες – οι ερευνητές κατέληξαν ότι οι γιαγιάδες ιδιαίτερα, και οι ηλικιωμένες γυναίκες συγγενείς γενικότερα, υπήρξαν μια υποτιμημένη πηγή ισχύος και εξουσίας στην εξελικτική κληρονομιά μας. Οι γιαγιάδες, είπαν, είναι μια ξεχωριστή εξελικτική κατηγορία. Δεν είναι πλέον αναπαραγωγικά δραστήριες, όπως μπορεί να προσπαθούν να είναι οι ηλικιωμένοι άνδρες, αλλά έχουν συχνά πολλά χρόνια δραστηριότητας μπροστά τους· και, όπως υποδηλώνει η ύπαρξη σημαντικών ομάδων ηλικιωμένων ενηλίκων ακόμη και στους πιο «πρωτόγονους» πολιτισμούς, η αντοχή τους αυτή δεν είναι κάτι καινούργιο. Στη διάρκεια της ανθρώπινης εξέλιξης, οι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση δεν χρησιμοποιούσαν το γεροδεμένο σώμα τους για να κυοφορήσουν, αλλά πιθανότατα κατηύθυναν αλλού τη σημαντική ενεργητικότητά τους.
Φαίνεται πως υπάρχει κάποιος λόγος που τα παιδιά νοσταλγούν τη φιγούρα της γιαγιάς. Όπως κατέδειξαν πολλοί συμμετέχοντες στο συνέδριο, σε παραδοσιακούς πολιτισμούς η παρουσία ή η απουσία της γιαγιάς συχνά σήμαινε για τα εγγόνια τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Στην πραγματικότητα, η παρουσία της γιαγιάς βελτίωνε μερικές φορές τις προοπτικές του παιδιού σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι η παρουσία του πατέρα.
Η δρ Ρουθ Μέις και η δρ Ρεμπέκα Σιρ του τμήματος Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημιακού Κολεγίου του Λονδίνου, ανέλυσαν, για παράδειγμα, δημογραφικές πληροφορίες από την αγροτική Γκάμπια, οι οποίες συγκεντρώθηκαν από το 1950 ώς το 1974, όταν τα ποσοστά παιδικής θνησιμότητας στην περιοχή ήταν τόσο υψηλά ώστε μπορούσε να εκτιμηθεί το αποτέλεσμα που είχαν ακόμη και μικρές διαφορές στη φροντίδα των παιδιών. Οι ανθρωπολόγοι διαπίστωσαν ότι για τα παιδιά της Γκάμπιας η παρουσία γιαγιάς μείωνε στο μισό τις πιθανότητες που είχαν να πεθάνουν. «Το εντυπωσιακό για μας αποτέλεσμα ήταν ότι δεν είχε σημασία αν ο πατέρας ζούσε ή όχι», λέει η δρ Μέις. «Ο θάνατος της γιαγιάς είναι κάτι που ο ερευνητής το παρατηρεί επειδή επιφέρει συνέπειες· ο θάνατος του πατέρα δεν επιφέρει καμία». Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι τα ευεργετικά αποτελέσματα προέρχονται μόνον από τις γιαγιάδες από την πλευρά της μητέρας. Οι γιαγιάδες από την πλευρά του πατέρα δεν επιδρούν στην κατάληξη ενός παιδιού.
Οι ερευνητές δεν μπορούν πάντως να εξηγήσουν τι ακριβώς κάνουν οι γιαγιάδες. «Η μόνιμη επωδός τού συνεδρίου ήταν: ποιος είναι ο μηχανισμός;», λέει η δρ Πατρίσια Ντρέιπερ, καθηγήτρια Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νεμπράσκα. «Είναι φανερό πως οι γιαγιάδες κάνουν κάτι, αλλά τι; Ποια κουμπιά πατούν που καταλήγουν να κάνουν τη διαφορά στις οικογένειές τους;». Η ευεργετική σημασία των γιαγιάδων χρήζει σίγουρα περαιτέρω μελέτης.
Επιμέλεια: Γιώργος Αγγελόπουλος
ΤΑ ΝΕΑ / The New York Times